Môrt in culéṅna

Mé, Cassio, Pêdro al Mòro, cla matéṅna,
såtta una naiv ch’la s inbianchèva tótt,
avêven da incuntrèr só la culéṅna
al fiôl dal Biånnd, ciamè da tótt “al Brótt”.
 

Al vänt l êra giazè e par la schéṅna
a sintêven di brévvid da tarmèr,
ai êra un fradd cunpâgn, só la culéṅna,
ch’as tulêva la fôrza ed respirèr.
 

E caméṅna pian pian, che té caméṅna,
parché andèr fôrt an s psêva par cal żêl,
con nó avêven tôlt la carabéṅna
ch’l’êra cåntr ai tudéssc al nòster fêl.
 

Arivénn al incråuṡ d una stradléṅna
pr incuntrères con quall ed la Brighè
che insàmm a cl’ètra stanpa clandestéṅna
l avêva da cunsgnères l’Unitè.
 

Quand Pêdro as farmé ed bòt, tótt agitè
«Cunpâgn – al déss – a m sént giazèr al côr,
a n vdî là in fånnd, lighè a cla ramè?
Par Dío, l é ló, l é al Brótt ch’l é là ch’al môr!».
 

Nó a n capénn pió gnént e żå, d vulè,
tótt quant fén a cal pónt, in cal stradlén
dóvv ai êra al Brótt che l êra sfigurè
dal bòt ch’i i avêven dè chi asasén.
 

L êra dschèlz, sänza giâca, ne capèl,
nûd fén ala zintûra e lighè al man
l avêva un’âsa ed laggn fâta a cartèl
con scrétt "Quassta l’é la fén pr i partigiàn!".
Dîr quall che nó a pruvénn in cal mumänt
an s pôl, cunpâgn, an s pôl, cardîm a mé;
ai êren tótt quant fòra ed sentimänt
davanti a cal cunpâgn ardótt acsé.
 

Dåpp avair maledàtt e avair zighè,
a stachénn cal dṡgraziè dala ramè
e só la naiv, cunpâgn, avän żurè
ch’i arénn paghè cla môrt, ch’i arénn paghè!
 

E pò a suplénn al Brótt só la culéṅna
e só la bûṡa mé a i mité un bastån.
Cassio al tiré dû cûlp ed carabéṅna,
ûltum salût ed tótt al batagliån.
 

Col côr asrè a s aviénn par cla stradléṅna
che la purtèva al cmand dal batagliån,
pian pian, såtta ala naiv, in cla matéṅna,
turnànd só i nûster pâs con cl’âsa in man.
 

Quand a fónn arivè ala puṡiziån
i se dmandénn la stanpa clandestéṅna;
Cassio al mustré al cartèl con una man
e Pêdro al sgné cal pónt só la culéṅna.
 

Al cartèl al pasé da man a man,
la naiv la caschèva féṅna féṅna,
in gran silänzi, tótti i partigiàn
i guardénn cal bastån só la culéṅna.
 

Amîg, a sån d acôrd int al pensèr 
che “Al månnd l à biṡåggn dla poeṡî”
ch’l’ajûta l òmn a rédder, a zighèr, 
spazièr fra sentimént e fantaṡî, 

ch’la séppa religiåuṡa o popolèr, 
bucòlica, dramâtica, gegnèl, 
o d antîga cultûra dialetèl, 
una cantè opûr un madrighèl. 

Ai bâsta un gnínt, un våul d un pasarén, 
al córrer dl’âcua cèra int un canèl, 
na bèla dòna, al såul, un bichîr d vén, 
par fèr nâser un vêrs grand, imurtèl. 

O un stémmol ch’l arîva da luntàn 
d una ziveterî nèda dal côr, 
l amåur, un fiåur, l’êco d una canzån 
o l inuzänt fantastichèr däl fôl. 

Äl parôl bèli ch’i cànten l’amizézzia, 
la pèṡ, la vétta, la solidarietè, 
äl parôl dûri cånter l’ingiustézzia, 
äl guèr, la fâm, al cròl dla libartè. 

O äl nòt armugnåuṡi d un viulén, 
i culûr dl uriżånt, la lóṅna, una man 
che delichèta la prutèż un pinén, 
al versegèr estråuṡ dl’ispiraziån. 

E pò, cs’as pôlel dîr dla poeṡî? 
Ch’l’é al fâsin dla parôla, un’emoziån, 
l’é mûṡica, memòria, nustalgî, 
e un bèl rifûg’ dl’imażinaziån.

Calûra

Gnanc un fîl d âria.

Una luṡêrta żâla in vatta a un mûr
la n fà una mòsa,
inzucuné dal såul.

Ṡdrajè a tèsta bâsa ataiṡ al fûg,
al can
l à al respîr gròs, la längua fòra.

Gastone Vandelli con Demetrio Presini

In vatta a un râm
iluminè dal såul,
int na bèla matéṅna
ed mèż’estèd,
una lumèga
ch’l’à in tèsta una curåṅna
a quâter côren
la và a truvèr n’amîga
ch’la stà in un’altèna
ala fén dal râm.
Muvàndes länta
pr al teråur d priglèr,
in cl univêrs
ed ramadén e d fói,
lasàndes drî
un fîl d arżänt
cómm una cumatta,
pian pianén sänza fûria
l’arîva ed nòt
a cà dla cunpâgna.

Al tänp ed môver äl côren
pr un salût,
pò stóffa môrta
la s artîra a durmîr
int la cunchégglia,
ch’la manda un riflès cèr
ai râż dla lóṅna.
Al dé dåpp,
con al spuntèr dal såul,
magnànd un qualinén
par rånper al dżón,
la dîṡ ala cunpâgna incuriuṡé
äl nuvitè ch’là vésst
durànt al viâż.

Un salût espansîv
con quâter côren
e pò, guardàndes tótti äl maravai
ed cl univêrs
d åmmbra, lûṡ e culûr,
lasàndes drî un fîl d arżänt
cómm una cumatta,
sänza incâli ne afân,
ma stóffa môrta,
sudisfâta dal viâż,
l’arîva a cà
dóvv, fât d un gnînt,
un suspîr,
un râż ed lóṅna
al l’aspèta
pr augurèri la bôna nòt.
La lumaghéṅna
la s arpiâta a durmîr
int la cunchégglia,
mänter int al prè
gréll e zighèl,
in nascundélli d êrba,
in cantn al strèl n’inserenè.
 

Al paiṡa ste silänzi
in vatta ala pûż.
Dänter al’åmmbra
la cà l’é abandunè in mèż al’urtîga,
såtta un zîl bâs.
Al sòfoc dla calûra
al fà pió trésst al paeṡâg’ e al dé.

Rifûg’ d miṡêri antîghi, d burdigón,
äl stanzi ṡgåmmbri con i mûr ṡgrustlè,
invèṡi dala pållver, dal tlarè,
macè da móff ch’i méttn in evidänza
äli inprånt stanpè dai mòbil e dai lèt,
i måsstren tótta l’arvéṅna, l’agunî,
la mancanza dla vétta
int la cà vûda.

Fra ṡgarbâz sacchi e sâs, radîṡ e spén,
dóvv a nóvvel i rånżn i galavrón,
só un fazulàtt ed prè a mèża còsta,
la cà abandunè la pèr ch’la vójja
cunfidèr i segrêt dl’eṡistänza
dla żänt ch’la stèva qué, ch’l’é scapè vî,
däl lègrum, däl rinónzi, däl fadîg
d un vîver derelétt, da staṡån pêrsi
sänza speranza, só una tèra avèra.



La cà abandunè, int un dsaggn
d Ermanno Stagni
 

Dånca: ai é un môrt, un  camarîr, un curtèl,
una putèna, dla nabbia, ai é un lanpiån,
un telêfon ch’al zîga, un puliṡmàn,
al fûrt d una culèna e d un anèl.

Una spéjja che l’arîva in pajaiṡ
ch’la vôl rubèr un còdiz ch’l é zifrè,
un presidänt d na gròsa sozietè
ch’al fà la crassta in vatta ai cónt däl spaiṡ.

La prémma dòna, ch’ai pièṡ d andèr a lèt
con di ragâz d vént ân ch’żûg-n a balån,
ch’la cunfånnd un puctén la situaziån
d un delétt, che as dirêv parfèt.

Am pèr che un trêno al pèrta a meżanòt,
che un asensåur as fairma a mèża vî,
pò ai é un ricât, däli ètri bujarî
fâti da un segretèri, ch’l é żuvnòt

ch’al vôl spuṡèr la fiôla dal padrån
ch’l’erêdita i bajûc dla sozietè.
Pò dla pòra, däl lègrum, dl’omertè,
däli inprånt só un bichîr, un sugamàn,

un arlói ch’l é stè méss un’åura indrî,
cazût, acûṡ, ufaiṡ ch’l é un vitupêri,
mûṡica e incuadradûr péṅni ed mistêri
e i puliziût ch’i én sänpr in mèż ai pî.

Un ispetåur con péppa e gabardén
ch’al pèr che an sèva gnínt dal fât,
pò al fiôl dl anvåud dla ziéṅna ch’l êra mât
a se dscrûv, ala fén, ch’l é l asasén.

Al parché dl omizîdi? A n l ò capé:
int l’ûltma fîla con la mî ragâza
a stèvn ataiṡ ataiṡ con man e fâza.
Ma l é un beléssum żâl, a t al dégg mé.
 

Quand la bacâja la dîṡ: i parpadlini,
che venghi qui, che guardi, scuasadino,
scadore, tirabusone, lo smalvino,
ziribígoli, piccia, sburzig-lini.

E pò: prilone, strizzo, gomisello,
mostrighino, sgadizza, bazurlone,
ratatuglia, stiatini, smataflone,
sei un zavaglio, paciugo, trabadello.

La dîṡ che il bolognese non fa fino,
che secånnd lî l’é ròba da maichetti,
insåmma, un ciacarèr da poveretti
che i n an brîṡa, come lî, un bel sitarino.

A rôda lébbra, fagànd la traduziån,
la dîṡ: tomelata e sgaravlare,
hai la barusla, filucca, scudozzare,
e al dvänta bordigone al burdigån.

Adès la s é anc méssa a dir ochèi
dscurdàndes d èser nèda int la Fundâza.
La cradd d èsr ala môda, sta puvrâza,
e con l inglaiṡ ai pèr ed vîver méi.

Sô maré, un bån diavlâz, un lardarôl,
l à truvè una muratta in Sant Iṡî
e ògni tant al scâpa vî con lî
par arsurères dla spåuṡa e däl såu gnôl.

Ma l èter dé, con al tono dla spåuṡa
ch’l’à dscuêrt la trascca, con l argói ufaiṡ,
ala mòra l’à détt in bån bulgnaiṡ:
“Mé a t scavàzz al cudrózz, brótta schivåuṡa!”

E pò, d istént, dscurànd cómm a Bulåggna
e sänza pió tradûṡr in itagliàn
l’à ażónt, come s’la i déss un ṡmataflån:
“Vâca, scuénzia, zangâtla, trójja, caråggna!”